BÜTÇE en geniş anlamıyla; belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgedir, diye ifade edilir.
Bütçe Yönetimi; bütçenin hazırlanması, uygulanması, izlenmesi, değerlendirilmesi, analiz edilmesi ve analiz sonuçlarına göre tedbirlerin alınması sürecinin tamamıdır. Tanımdan da anlaşıldığı üzere bütçe yönetimi, sadece belirli dönemdeki gelir-gider tahmini değil, önemli kararlar alınmadan önce gelir-gider dengesinin tutarlı bir şekilde planlanması, alınan kararlar kapsamında yapılan faaliyetlerin ve maliyetlerinin sürekli izlenmesi, faaliyetlerden en iyi sonucu almak için gerekli tedbirlerin alınması için yapılan mali iş ve işlemler bütünüdür. Yani Bütçe Yönetimi, kaynakların daha etkin ve verimli kullanımını sağlamak için hazırlanan mali planlama şablonudur, bütçe uygulama rotasıdır.
Bütçe Yönetiminde dikkat edilmesi gerekenler;
- Önemli kararlar alınmadan önce diğer etkenlerle birlikte dikkate alınması,
- Kurum amaçlarının bütçeleme ile netleşmesi,
- Bütçeleme sürecinde stratejik analizin yapılması,
- Bütçe yönetimi sürecinin ölçülmesi için standartların belirlenmesi,
- Gelir ve gideri etkileyen unsurların bütçeye etkilerinin incelenmesi,
- Kurum içindeki farklı kaynakların takibi ve konsolidasyonu,
- Belirlenen hedeflere ne ölçüde ulaşıldığının takip edilmesi,
- Bütçe ile gerçekleşmeler arasındaki sapmaların yönetimi,
- Alınacak önlemlerin planlanması ve takip edilmesi.
Bütçe yönetiminin, sayılan kriterler ve benzer kriterler dikkate alınarak yapılması durumunda, planlanan hedeflere ulaşmak için mevcut kaynakların en etkin şekilde kullanılması ve maksimum verim elde edilmesi sağlanır.
Genel anlamda bütçe yönetiminin yanında Devlet bütçesinin yönetiminin nasıl olacağı gündeme geldiğinde, öncelikle Devlet Bütçesinin yani Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdarelerinin bütçelerinin kapsamını incelemek gerekmektedir.
GENEL YÖNETİM KAPSAMINDAKİ KAMU İDARELERİNİN BÜTÇESİ: Kamu idarelerine verilen görev ve hizmetleri yerine getirmeleri amacıyla 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile getirilen ilkeler doğrultusunda, izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte, gelir gider denkliğini esas alarak hazırlanan belgeyi ifade eder. Kamu idarelerinde genel anlamda 3 tür bütçe vardır.
Merkezî Yönetim Bütçesi: Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin (genel bütçe, özel bütçe, düzenleyici ve denetleyici kurumlar bütçeleri) gelir ve gider tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve yürütülmesine yetki ve izin veren kanundur.
Sosyal Güvenlik Kurumları Bütçeleri: Sosyal Güvenlik Kurumlarının (SGK ve İŞKUR) mali yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösteren, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına yetki ve izin veren bir yönetim kurulu kararıdır.
Mahallî İdareler Bütçeleri: Mahallî idare kapsamındaki kamu idarelerinin (İl özel idaresi, belediye, bağlı idare ve birliklerin) bütçesi; mali yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösteren, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına izin veren bir meclis kararıdır.
Bunlar dışında herhangi bir ad altında bütçe oluşturulamaz.
Bütçeler, 5018 sayılı Kanunda sayılan ilkeler doğrultusunda;
- Makroekonomik istikrarla birlikte sürdürülebilir kalkınmayı sağlamayı esas alarak,
- Kanunlarla veya Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle düzenlenen görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla,
- Kalkınma planı ve programlarda yer alan politika, hedef ve önceliklere uygun şekilde,
- İdarelerin stratejik planları ile performans ölçütlerine ve fayda-maliyet analizine göre,
- Kamu malî işlemlerinin kapsamlı ve saydam bir şekilde görünmesi amacıyla,
- Mevzuatla belirlenmiş yöntem, ilke ve amaçlara uygun olarak,
- Ödeneklerin belirli amaçları gerçekleştirmek üzere tahsis edilmesi amacıyla hazırlanır.
5018 sayılı Kanunda sayılan ilkeler doğrultusunda hazırlanan bütçeler yine aynı mevzuat ve alt mevzuatlar doğrultusunda uygulanır, izleme değerlendirmesi yapılır ve kesin hesapları hazırlanır.
SYADER size;
5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu’nda belirtilen ilkeleri ve yukarıda sayılan Bütçe Yönetiminde dikkat edilmesi gereken kriterleri esas alarak;
- Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinin hazırlık ve uygulama süreçleri ile Kesin Hesap hazırlık süreçleri,
- Yatırım Bütçelerinin ve Programlarının hazırlık ve uygulama süreçleri,
- Performans Programı hazırlık ve izleme-değerlendirme süreçleri,
- Program Bütçeye geçiş çalışmaları ve Program Bütçenin bütçe yönetimine katkıları,
- Plan–Program-Bütçe ilişkisi,
- Bütçenin etkin kullanımı için yapılması gereken unsurlar,
- Bütçe konusundaki yenilikler
vb. tüm hususlarda her türlü danışmanlık ve eğitim hizmeti sunarak, üst politikalar ve programlarla uyumlu amaç ve hedeflere ulaşmak için yerine getirilecek faaliyetlerin en etkin bütçe ile nasıl gerçekleştirileceği, geleceğe dönük ve tutarlı bütçe planlaması yapılarak kaynakların amaçlara uygun, etkin, etkili ve verimli kullanımının nasıl sağlanacağı, bütçeyi etkileyen faktörlerin analizi, hedeflere ne ölçüde ulaşılıp ulaşılamadığının değerlendirilmesi ve risklerin bertaraf edilmesi için hangi tedbirlerin alınması gerektiği konularında destek sağlayacaktır.